atomic-energy.ru сайти фотосурати
Жиззах вилоятида кичик атом электр станцияси қурилиши жараёнида биринчи бетонни қуйиш 2026 йилнинг иккинчи чорагига мўлжалланган. Бу ҳақда Ўзбекистон Атом энергияси агентлиги (Ўзатом) директори Азим Ахмедхаджаев Alter Ego лойиҳаси муаллифи Кирилл Альтманга берган интервьюсида маълум қилди.
Мулозимнинг сўзларига кўра, қурилиш муддатидан олдин кетмоқда. Агентлик бошлиғи, шунингдек, айнан кимни назарда тутганини аниқламаган ҳолда, лойиҳа ҳамкорлари билан юқори даражада ҳамкорлик ўрнатилганини қайд этди. Ахмедхаджаев таъкидлашича, «ҳамкорлар ён беришмоқда, баъзи ҳолларда бизнинг фойдамизга бошқа мамлакатлардаги станциялар бўйича ўз режаларини ўзгартиришмоқда. Бу Ўзбекистонга нисбатан ишонч мавжудлигидан далолат беради»
«Ўзатом» раҳбари Халқаро атом энергияси агентлиги (ХАЭА) вакиллари АЭС қурилиши жараёнини кузатиб боришини, объектни қуришда уларнинг барча тавсиялари инобатга олинишини айтди. Ўзбекистон ҳам бу борадаги хавфсизлик ва жаҳон стандартлари бўйича конвенцияларга қўшилмоқда.
Бироқ, расмий Марказий Осиё республикасида кичик атом электр станцияси лойиҳаси 2018 йили имзоланган шарномага биноан Россия томонидан амалга оширилаётганини қўшимча қилди.
«Ўша пайтда Россия Федерацияси билан келишувларимиз бўлганлиги сабабли биз эришилган келишув ва режаларни амалга оширишда давом этдик. Бундан ташқари, участкада тадқиқот ишлари бўйича катта ҳажмдаги ишлар амалга оширилди. Агар биз ҳозир бошқа технологияни танлаганимизда, ҳаммасини нолдан бошлашга тўғри келган бўларди», — деб тушунтирди «Ўзатом» раҳбари.
Ахмедхаджаев лойиҳанинг аниқ нархини айтишдан бош тортди, чунки у ҳозирда оптималлаштирилмоқда. Шу билан бирга, кичик АЭС қурилиши мураккаб молиявий тузилмага эга. Мулозим фақат ишлаб чиқувчиларнинг мақсадли харажати 2 миллиард доллардан ошмаслиги кераклигини қўшимча қилди.
Мамлакатда атом электр станциясини қуриш масаласи бўйича референдум ўтказилган Қозоғистон билан вазиятни солиштирар экан, Ахмедхаджаев Ўзбекистон қонунчилигида бундай талаб йўқлигини эслатди.
«Бундан ташқари, мамлакат президенти — аҳолининг кўпчилиги мамлакатни бошқаришни ишониб топширган шахс. У бундай қарорлар қабул қилишга ҳақли деб ўйлайман. Айниқса, барча қарорлар чуқур таҳлилдан сўнг қабул қилинади», — деди у.
У, шунингдек, Ўзбекистон атом электр станциясисиз ривожлана олмаслиги, чунки станция қурилиши республиканинг энергетик хавфсизлиги масаласи эканини таъкидлади.
Расмийга кўра, шу йўл билан зарарли ва қиммат энергия манбалари – кўмир ва табиий газдан фойдаланишни камайтириш мумкин. Негаки, кўрсатилган ресурсларни импорт қилиш ўрнига бир нечта станция қуриш, электр энергияси нархини пасайтириш ва энергия бўйича мустақил бўлиш мумкин, дея хулоса қилди агентлик раҳбари.
Ахмедхаджаевнинг таъкидлашича, «Росатом» лойиҳасида фаол иштирок этиш Ўзбекистоннинг Россия Федерациясига қарамлигини англатмайди. Чунки «ядро ороли» ҳақиқатан ҳам русларники бўлади, лекин станциянинг автоматлаштирилган бошқарув тизими Европа технологияси, турбинали ускуналари эса Европа ёки Хитойда ишлаб чиқарилган бўлади. Бундан ташқари, «Ўзатом» раҳбарининг қўшимча қилишича, мазкур объект Ўзбекистонга тегишли бўлиб, маҳаллий мутахассислар назорати остида бўлади.
Шу билан бирга, Марказий Осиё давлати нафақат Россия технологиялари, балки бошқа ҳамкорларнинг ишланмаларини ҳам ўрганмоқда. Масалан, Канадада шундай станция қураётган АҚШ кичик модулли реакторлар лойиҳаларини. Бироқ, океанорти мутахассислари ҳозирча синовдан ўтган кам қувватли атом электр станцияларига эга эмаслар.
«Биз Американинг маълум дастурларига қўшилиш ва уларнинг технологиялари билан ишлаш учун мутахассисларни тайёрлашни режалаштирмоқдамиз. Чунки у ерда ҳам қизиқарли ечимлар мавжуд. Шундай қилиб, биз ядро саноатини диверсификация қиламиз. Бу ҳам Россия, ҳам Америка технологияларида бўлади. Корея технологияси жуда қизиқиш уйғотади. Яна айтаман, буларнинг барчаси кичик модулли станциялар», — деди “Ўзатом” раҳбари.
ℹ️ Кичик АЭСни лойиҳалаш, етказиб бериш ва қуриш бўйича «Росатом» билан шартнома 27 май куни Тошкентда Россия президенти Владимир Путиннинг давлат ташрифи доирасида имзоланган эди. Шу муносабат билан томонлар 2018 йил 7 сентябрда тасдиқланган икки давлат ҳукуматлари ўртасида Ўзбекистонда атом электр станциясини қуриш лойиҳаси бўйича ҳамкорлик тўғрисидаги битимга ўзгартиришлар киритиш тўғрисидаги баённомани имзоладилар.
Биринчи кичик АЭС Жиззах вилоятининг Фориш туманидаги Тузкон кўли яқинида қурилиши режалаштирилган. Бу ерда ҳар бири 55 МВт қувватга эга олтита реактор ўрнатилади, уларнинг умумий қуввати 330 МВт бўлади. Реакторлар атом энергетикаси соҳасидаги хавфсизлик талаблари ва стандартларини ҳисобга олган ҳолда бир майдонда жойлаштирилади. Биринчи реактор 2029 йили ишга туширилиши кутилмоқда.
