Қирғизистон МСК матбуот хизмати фотосурати
30 ноябрь куни Қирғизистонда ва хорижда Жогорку Кенешга (парламент) муддатидан олдинги сайловлар бўлиб ўтди. Тахминан 4,3 миллион киши овоз бериш ҳуқуқига эга деб топилган, аммо 1,5 миллиондан ортиқ киши бюллетен олган. Натижада, сайловчиларнинг иштироки 36,9% ни ташкил этди, деб хабар беради 24.kg нашри мамлакат Марказий сайлов комиссияси (МСК) маълумотларига таяниб.
МСКнинг қўшимча қилишича, сайлов қутиларини автоматик ҳисобловчи сканерлари қарийб 1,4 миллион бюллетенни санаб чиққан, улардан 1,375 миллиондан ортиғи кейинчалик тасдиқланди. Шу билан бирга, 21 000 дан ортиқ бундай ҳужжатлар рад этилди.
Қирғизистон Ташқи ишлар вазирлиги маълумотларига кўра, чет элда яшовчи республика фуқаролари юқори фаолликни намойиш этганлар. Депутатлар учун овоз бериш учун мисли кўрилмаган миқдорда сайлов участкалари очилган — 34 мамлакатдаги 89 та шаҳарда 100 та сайлов участкаси фаолият юритган. Турли вақт зоналари туфайли Қўшма Штатлардаги, хусусан, Сан-Францискодаги сайлов участкалари охирги бўлиб ишни якунлаган. Ушбу сайлов участкаси 1 декабрь куни эрталаб, Бишкек вақти билан ёпилган.
Дипломатик хизмат маълумотларига кўра, 26 000 дан ортиқ қирғизистонликлар хорижда овоз беришган. Таққослаш учун, 2021 йилда бўлиб ўтган аввалги парламент сайловларида бу кўрсаткич тахминан 10 000 кишини ташкил этган.
Сайловларни кузатган Мустақил Давлатлар Ҳамдўстлиги (МДҲ) Парламентлараро Ассамблеяси Кенгаши бош котиби Дмитрий Кобицкий умумий сайловчиларнинг иштирок статистикаси ҳақида фикр билдирди. Унинг фикрича, 36,9% иштирок жуда муҳим эмас, чунки бу кўрсаткич аввалги сайловларга қараганда яхшироқ, ўшанда бу кўрсаткич 34% дан ошмаган эди.
МСК раиси Тинчтик Шайназаров жараён автоматлаштирилгани — сайлов якунларини сохталаштиришга имкон бермаслигини таъкидлади. Шу билан бирга, мулозим сайлов кампанияси бошланганидан бери унинг идорасига қонун бузилиши мумкинлигига доир 269 та шикоят келиб тушганига аниқлик киритди. Шикоятларнинг аксарияти сайловолди ташвиқоти қоидаларини бузилганлиги билан боғлиқ бўлган, шунингдек овозларни сотиб олиш, номзодларни обрўсизлантирувчи маълумотларни тарқатиш ва маъмурий ресурслардан фойдаланиш каби айбловлар ҳам бўлган.
Марказий сайлов комиссияси раҳбарининг сўзларига кўра, сайлов куни 67 та шундай шикоят келиб тушган, улардан тўрттаси техник муаммолар билан боғлиқ бўлган. Бироқ, мутахассислар тизимдаги носозликлар йўқлигини аниқлаганлар — ускуналар бенуқсон ишлаган.
Қирғизистон Бош вазири Адилбек Касималиев сайловлар хотиржам, уюшқоқлик билан ва юқори даражада ўтказилганини таъкидлади.
«Бу сайловлар тўлиқ автоматлаштирилган тизим ёрдамида ўтказилди, ҳукумат аралашмади ва ҳеч қандай маъмурий ресурс жалб қилинмади», — деди сиёсатчи.
У шунингдек, Вазирлар Маҳкамаси янги парламент депутатлари билан ишлашга тайёр эканини айтди. Хусусан, ҳукумат ва сайланган вакиллар муҳим ҳужжатларни — республиканинг 2025 йилги ҳукумат ҳисоботи ва 2026 йилги бюджетни қабул қилишлари керак бўлади.
Овоз бериш жараёни ташқи кузатувчилар томонидан ҳам ижобий баҳоланди. Масалан, Шанхай ҳамкорлик ташкилоти (ШҲТ) миссияси Қирғизистондаги яқинда бўлиб ўтган сайловларни «очиқ, эркин ва қонуний» деб атади.
«Sputnik Кыргызстан» нашри бюллетенларнинг 97 фоизини автоматик санаш маълумотларига таяниб, етакчи номзодлар орасида «ҳозирги депутатлар, блогерлар ва бошқа таниқли шахслар» борлигини хабар қилди. Янги парламентнинг барча 90 вакилининг рўйхати ҳам эълон қилинди. Бироқ, Марказий сайлов комиссияси якуний натижаларни 14 декабргача эълон қилади.
ℹ️ 25 сентябрь куни Жогорку Кенеш (Парламент) еттинчи чақириқ депутатлари парламент ва президентлик сайловлари орасидаги вақтни кўпайтириш учун ўзларини тарқатиб юборишга қарор қилишганди (иккинчиси 2027 йил январига режалаштирилган).
30 ноябрга белгиланган сайловлар шу йилнинг июнь ойида республика раҳбари Садир Жапаров томонидан имзоланган Конституциявий қонун билан тасдиқланган янги тизим асосида ўтказилишига аниқлик киритилди. Мамлакат бўйлаб ўттизта кўп мандатли ҳудудий сайлов округлари тузилади, ҳар бир округда учта номзод овоз беришда ғалаба қозонади. Бундан ташқари, ҳар бир округда биттадан ўрин гендер квотаси доирасида ажратилади, бу эса парламентда камида 30 аёл ишлашини таъминлайди.
