yuz.uz сайти фотосурати
Ўзбекистонда минимал пенсия ёшини ошириш масаласи жиддий кўриб чиқилмоқда. Мазкур жараён жиҳатлари билан шуғулланувчи ишчи гуруҳ ислоҳотни амалга оширишнинг иккита вариантини тайёрлаган. Бу ҳақда Spot.uz нашрига республика Иқтисодиёт ва молия вазирлиги ҳузуридаги бюджетдан ташқари Пенсия жамғармаси (ПЖ) ижрочи директори Муродбек Отажонов маълум қилди.
Мулозимнинг сўзларига кўра, ҳар қандай ҳолатда ҳам пенсия ёшини ягона диапазонда ошириш кўзда тутилган: эркаклар учун – ҳозирги 60 ёшдан 63 ёшгача, аёллар учун – 55 ёшдан 58 ёшгача. Жараён босқичма-босқич бўлиши белгиланган.
Мутахассислар ислоҳотни амалга ошириш муддати боғлиқ бўлган иккита вариантни ишлаб чиққанлар. Улардан биринчисида ҳар йили пенсия ёшини олти ойга ошириш таклиф қилинади. Шундай қилиб, пенсия ёши режалаштирилган 63 ва 58 ёшга этиши учун 6 йил керак бўлади.
Яна бир сценарийда, юмшоқроқ, Атажанов айтганидек, ҳукумат ёшни йилига уч ойга оширади. Шунга кўра, 4 йилдан сўнг энг кам пенсия ёши бир йилга ошади ва ислоҳотни якунлаш учун 12 йил керак бўлади.
Шу билан бирга, Муродбек Атажонов пенсия ёшини оширишда юмшоқроқ вариант — ҳар йили ярим йилга эмас, балки уч ойга ошириш кўриб чиқишилиши мумкинлигини қайд этди. Шу тариқа, пенсия ёши ҳар тўрт йилда бир йилга оширилиб, бутун ислоҳот 12 йил давомида амалга оширилади.
ПЖ вакилининг таъкидлашича, дунёнинг кўплаб мамлакатларида энг кам пенсия ёши 65 ёшдан ошади. Бундан ташқари, Ўзбекистонда бу кўрсаткич 32 йилдан бери ўзгармаган. Республика эса, амалдор айтганидек, шунга ўхшаш ислоҳотни амалга оширмаган охирги республика бўлиб қолмоқда.
Отажанов ўртача умр кўриш давомийлигини ҳам далил сифатида тилга олади. Унинг таъкидлашича, бугунги кунда Соғлиқни сақлаш вазирлиги маълумотларига кўра, бу белги 75 ёшга етади. Агар бундан 20 йил аввал фуқаролар пенсияга чиққандан сўнг ўртача 8-9 йил яшаган бўлса, ҳозир бу кўрсаткич эркакларда 12,5, аёлларда 20 ёшга етган.
Атажанов Ўзбекистонда пенсия ёшини ошириш тўғрисидаги қарор ҳозирча қабул қилинмаганини таъкидлайди. ПЖ ушбу ислоҳот бўйича таклифларни йиғиш учун ижтимоий платформани ишга тушириш ниятида. Аҳолига ўз нуқтаи назарини билдириши учун бир ой муддат берилади. Олинган фикр-мулоҳазаларни ўрганиб чиққандан сўнг, мазкур масала юзасидан такрорий муҳокамалар ўтказиш, тегишли тузатишлар киритиш ва пенсия ислоҳоти лойиҳасини кенг жамоатчиликка тақдим этиш режалаштирилган.
Бундан ташқари, Атажанов Пенсия ислоҳоти концепциясида нодавлат пенсия жамғармаларини яратиш кўриб чиқилишини айтди. Гарчи унинг сўзларига кўра, 2027-2028 йилларга қадар масъул идоралар бундай ташкилотлар учун фақат меъёрий-ҳуқуқий базани ишлаб чиқиш ниятида бўлса-да, уларнинг пайдо бўлиши 2030 йилгача кутилмайди.
«Бу жуда қийин масала. Агар ишончли меъёрий-ҳуқуқий базани яратмасангиз, кимдир пул йиғиб, ғойиб бўлиши мумкин ва биз уларни кейинроқ топа олмаймиз», — дея тушунтиради Пенсия жамғармаси ходими.
ℹ️ Ўзбекистонда пенсия ислоҳоти зарурлиги бир неча йиллардан бери муҳокама қилинмоқда. Жорий йил ўрталарида Халқаро валюта жамғармасининг ушбу масала бўйича тавсиялари эълон қилинди. Асосий ташаббуслар орасида пенсия ёшини босқичма-босқич ошириш, пенсияларни ўртача иш ҳақи асосида ҳисоблаш ва инфляцияга қараб тўловларни автоматик индексация қилиш ўрин олган.
Ваҳоланки, 2024 йили мамлакат ҳукумати «Давлат пенсия таъминоти тизимини ислоҳ қилиш концепциясини ишлаб чиқиш бўйича ташкилий чора-тадбирлар тўғрисида»ги қарорни қабул қилган. Ҳужжатда пенсия ислоҳоти бўйича таклифларни таҳлил қилиш ва тайёрлаш бўйича ишчи гуруҳ тузиш кўзда тутилган. Концепция давлат раҳбарига 2025 йил сентябрига қадар тақдим этилиши режалаштирилган эди.
