fergananews.com сайтининг архив фотосурати
БМТ Инсон ҳуқуқлари қўмитаси Қирғизистон ҳукумати ҳуқуқ фаоли ва адвокат Чўлпон Жакупова ва журналист Норинбек Идинов (Норин Айип) ҳуқуқларини бузганини аниқлади. Бу ҳақда қўмита қарорига таяниб, Kaktus.Media нашри хабар берди.
Қўмита 2017 йили ўша пайтдаги президент Алмазбек Атамбаев номидан мамлакат Бош прокурори Индира Жўлдубаева орқали Жакупова ва Идиновга қарши қўйилган даъволар билан боғлиқ ишни кўриб чиққан. Даъволар президент шаъни ва қадр-қимматини ҳимоя қилиш билан боғлиқ бўлиб, Жакупованинг матбуотга босим ўтказилаётгани ва сўз эркинлигини чекланаётгани учун ҳукуматни танқид қилган нутқини эълон қилган Zanoza.kg интернет нашрига қарши қаратилган бўлган. Журналист Норин Айип бу чиқишини Zanoza.kg сайтида чоп этган. Бош прокуратура уларнинг ҳар биридан 3 миллион сом (ўша пайтда 43 минг доллар) товон пули талаб қилган. Суд тезда президент фойдасига қарор чиқарган, уларнинг мол-мулки мусодара қилинган ва иккаласига ҳам мамлакатни тарк этиш тақиқланган.
Кейинчалик моддий даъволар қайтариб олинган, бироқ иш халқаро ташкилотлар ҳисоботлари ва индексларида кўринишда давом этган.
БМТ Инсон ҳуқуқлари қўмитаси Қирғизистон расмийларининг хатти-ҳаракатлари Жакупова ва Идиновнинг сўз ва ҳаракат эркинлиги ҳуқуқларини бузган, деган хулосага келган. Мутахассисларнинг таъкидлашича, президентнинг ижтимоий аҳамиятга молик масалалар бўйича танқид қилинишини қонун бузилиши деб бўлмайди, зеро гап жамоат арбоблари ҳақида кетганда, улар ўз фаолиятига жамоатчилик томонидан баҳо берилишига тайёр туришлари керак.
Бундан ташқари, қўмита жорий этилган санкцияларнинг номутаносиблигини таъкидлаган: товон миқдори шунчалик каттаки, ҳисоб-китобларга кўра, Норин Айип уни тўлаш учун 31 йил давомида бутун даромадидан воз кечиши керак бўлган. Суд бундай юқори компенсация сабабларини тушунтирмаган. Айбланувчиларнинг ҳеч бири суд мажлисларидан бўйин товламаганлиги сабабли, уларнинг мамлакатдан чиқиб кетиши тақиқланиши ҳам асоссиз деб топилган.
Қўмита Қирғизистон ҳукуматини ҳуқуқ ҳимоячиларига сарфланган харажатларни қоплашга ва бундай қонунбузарликлар такрорланмаслиги учун қонунчиликни қайта кўриб чиқишга чақирган. Қирғизистон 180 кун ичида БМТ қўмитасига мазкур хулоса бўйича кўрилган чора-тадбирлар тўғрисидаги маълумотларни тақдим этиши шарт.
Бугунги кунда Чўлпон Жакупова «Адилет» юридик клиникасини бошқаришда давом этмоқда, Норин Айип 2025 йил 13 февралда юрак хуружидан вафот этган.
