news.az сайти фотосурати
Туркиянинг Энергетика стратегияси ва сиёсатини ўрганиш маркази (TESPAM) президенти Ўғузхон Акинер News.Az нашрига Анқара туркман гази импортини сезиларли даражада ошириш ниятида эканини маълум қилди. Шу билан бирга, таҳлилчига кўра, унинг мамлакати Марказий Осиёнинг бошқа давлатлари – Қозоғистон ва Ўзбекистондан «зангори олов» импортини давом эттиради.
Акинер, бугунги кунда Туркияга асосий газ етказиб берувчи Россия, ундан кейин Озарбайжон ва Эрон эканини тушунтирди. Жорий йилнинг 1 мартидан бошлаб Туркманистон ҳам рўйхатга қўшилади, у ердан своп усулида хомашё етказиб бериш бошланади. Демак, Ашхобод биринчи навбатда газ қувури орқали Эронга жўнатади, у ёқилғининг бир қисмини шимоли-шарқий минтақаларида ишлатади, қолганини эса бошқа мамлакатларга етказади. Шундай қилиб, Туркия йилига 1,3 миллиард кубометр газ олиши кутилмоқда.
Мутахассиснинг қўшимча қилишича, таъминотнинг муқобил вариантлари кўриб чиқилмоқда. Бироқ, ҳозирда Озарбайжон орқали транзитни амалга ошириш мумкин эмас, чунки инфратузилмани яратиш учун қўшимча сармоя талаб этилади. Россия мисолида туркман газининг импорти «Турк оқими» ва «Зангори оқим» қувурларида эркин қувват мавжуд бўлгандагина реал бўлади.
TESPAM раҳбарининг айтишича, Туркия табиий газ савдосига устувор аҳамият берадиган йирик энергия хабига айланишни мақсад қилган. Шундай қилиб, 2050 йилга келиб Анқара қуйидаги давлатлар ҳисобига хом ашё импортини сезиларли даражада оширишни режалаштирмоқда:
✅ 65 миллиард кубометр Туркманистондан;
✅ 58 миллиард кубометр Ироқдан;
✅ 25 миллиард кубометр Шарқий Ўрта эр денгизидан;
✅ 15 миллиард кубометр Озарбайжондан;
✅ 15 миллиард кубометр Ўзбекистондан;
✅ 10 миллиард кубометр Қозоғистондан.
«Агар ушбу сценарий амалга оширилса, Туркия катта ҳажмдаги газни импорт қилиш, уни ўз бозорида оптималлаштириш ва Европага экспорт қилиш имкониятига эга бўлади. Узоқ муддатли истиқболда Туркия йиллик газ савдоси ҳажмини 300 миллиард куб метрга етказиши мумкин, бу эса глобал энергетика хаби сифатидаги мавқеини мустаҳкамлайди», — дея хулоса қилади Акинер.
Таҳлилчининг қўшимча қилишича, минтақадаги қўшнилари қатори Туркманистон ҳам хорижга газ етказиб бериш ҳажмини ошириш учун катта имкониятларга эга. Айни пайтда республика 40 миллиард куб метрга яқин газ экспорт қилади, шундан 35-36 миллиарди Хитойга тўғри келади. Аммо Хитой «зангори олов» сотиб олиш ҳажмини камайтирса, Ашхобод жиддий иқтисодий муаммоларга дуч келади. Шунинг учун Марказий Осиё республикаси бозорни диверсификация қилишга интилмоқда ва доимо янги харидорларни изламоқда.
Яхши альтернатива — ТАПҲ (Туркманистон-Афғонистон-Покистон-Ҳиндистон) қувури қурилиши, бироқ Афғонистон ва Покистон ўртасидаги доимий зиддиятлар лойиҳанинг амалга оширилишини секинлаштирмоқда. Шу боис, экспертнинг фикрича, Туркия туркман гази импортини оширишнинг энг реал варианти кўринади ва давлатлар бу борада яқинроқ ҳамкорликни йўлга қўйишлари лозим.
«Агар мазуур жараён муваффақиятли амалга оширилса, Турк дунёси табиий газнинг асосий етказиб берувчиси сифатидаги мавқеини мустаҳкамлаб, энергетика соҳасида янада кенгроқ интеграцияга эришади», — деб хулоса қилди Акинер.
