ria.ru сайти фотосурати
Қирғизистон президенти Садир Жапаров жиноий ишларда вояга етмаганлар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш ва уларни жамиятга қайта интеграция қилишга қаратилган қонунни имзолади. Бу ҳақда давлат раҳбари матбуот хизмати хабар берди.
Қонун болаларни жиноий суд тизимидан четлатиш, ҳуқуқий бўшлиқларни бартараф этиш ва вояга етмаганларнинг нормал ҳаётга қайтиши учун шароитларни оптималлаштиришга қаратилган.
Эндиликда, агар бола биринчи марта оғир бўлмаган жиноятни содир этса ва айбини тан олса, унга қарши жиноят иши судга оширилмайди. Бунинг ўрнига, вояга етмаган махсус дастурдан ўтади. Бунга маълум мажбуриятларни бажариш, зарарни қоплаш ва психологлар ва васийлик органлари билан ишлаш киради. Бу чораларнинг барчаси болани жиноий ишлардан четлаштириш тўғрисидаги келишув шаклида расмийлаштирилади. Агар бола келишувнинг барча шартларига риоя қилса, жиноят иши судланганлик ёзувисиз ёпилади.
Агар бола келишувни бузса, прокурор болага нисбатан қўлланилган чораларни ўзгартириш, дастурни узайтириш ёки болани четлатиш тўғрисидаги қарорни бутунлай бекор қилиш ва ишни оддий жиноят процессига қайтариш ҳуқуқига эга бўлади.
Қонун яна бир қанча муҳим янгиликларни киритади. Болаларни ҳимоя қилиш ваколатига эга давлат органи энди боланинг ҳаётий ҳолати ва ижтимоий-психологик хусусиятларини таҳлил қилиш асосида унинг мажбуриятларига оид индивидуал рўйхатни тузади. Ушбу орган таклифлари терговчининг болани жиноий жавобгарликка тортишдан четлатиш чораларини қўллаш тўғрисидаги қарори учун асос бўлади.
Ёзма огоҳлантириш расман алоҳида процессуал процедура сифатида белгиланган. Терговчи уни вояга етмаганни жиноий адлия тизимидан четлатиш тўғрисидаги келишувни тузиш билан бир вақтда чиқариши шарт бўлади. Ҳужжат шунингдек, санкцияларни ўзгартириш, бундай келишув муддатини узайтириш ва уни бекор қилиш соҳасидаги бўшлиқларни тўлдиради ва бутун ушбу процедура учун аниқ муддатларни белгилайди.
Қонун қабул қилиниши Қирғизистонда вояга етмаганлар орасида жиноятчиликнинг кўпайиши фонида юз берди. Миллий статистика қўмитаси маълумотларига кўра, 2024 йили вояга етмаганлар томонидан содир этилган 1640 та жиноят қайд этилган, бу 2023 йилда қайд этилган 1552 та ҳолатдан кўп. Сўнгги ўн йилликда бундай жиноятларнинг энг кам сони 2020 йили қайд этилган — 1031 та ҳолат.
Маҳаллий миқёсда вояга етмаганлар орасида энг кўп жиноятлар Бишкек (452), Чуй (293) ва Жалолобод (215) вилоятларида қайд этилган.
2024 йили судлар вояга етмаганларга нисбатан 131 та ҳукм чиқарган, бу бундан бир йил олдинги ҳолатга кўра 34 тага кўп бўлган. Статистика маълумотларига кўра, уч йилдан беш йилгача муддатга ҳукм қилинганлар улуши ортиб бормоқда, бу 2024 йилда ҳукм қилинганларнинг умумий сонининг 59,5% ни ташкил этган. Бир йилдан икки йилгача муддатга ҳукм қилинганлар улуши 2023 йилдаги 23,7% га нисбатан 2024 йили 27,5% гача ошган.
