freepik.com сайти фотосурати
Қозоғистон президенти Қосим-Жомарт Тўқаев 19 июнь куни «Оммавий ахборот воситалари тўғрисида»ги қонунни имзолади, деб хабар беради Оқўрда матбуот хизмати. Мазкур ҳужжат қабул қилинганидан кейин расмийлар хорижий оммавий ахборот воситаларини аккредитация қилишдан бош тортиши ва «ахлоқий, маданий ва оилавий қадриятларни бузганлик учун» мониторингни жорий этиши мумкинлигидан хавотирда бўлган профессионал ҳамжамиятда баҳс ва танқидларга сабаб бўлганди.
Янги қонунда «масс-медиа» тушунчаси киритилган, у нафақат оммавий ахборот воситалари, балки интернет ресурсларини ҳам қамраб олади. Ҳужжатда давлат ахборот сиёсатини амалга ошириш бўйича Ягона медиа-платформани яратиш, унда нодавлат оммавий ахборот воситаларига грантлар ажратиш назарда тутилган. Платформа орқали журналистлар давлат органлари ва ташкилотларида аккредитациядан ўтадилар, деб ёзади Власть.kz.
Қонун, шунингдек, «хорижий оммавий ахборот воситалари вакиллари ва уларнинг журналистларини аккредитациядан ўтказиш тартибини ҳам такомиллашган», бироқ бу қандай амалга оширилишига президент матбуот хизмати аниқлик киритмаган. Аввалроқ қонун Ташқи ишлар вазирлигига «миллий хавфсизликка таҳдид юзага келган тақдирда» хорижий журналистларни аккредитациядан ўтказишдан бош тортиш ҳуқуқи берилиши ҳақида хабар берилганди.
Қонунда «журналистнинг алоҳида мақоми» тушунчаси киритилган, бу унинг ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қилиши, шунингдек, ахборотни қидириш, сўраш, олиш ва тарқатишда кенгайтирилган ҳуқуқларни таъминлаши лозим. ОАВ сўровларини кўриб чиқиш муддати 7 иш кунидан 5 иш кунигача қисқартирилади.
Янги қонун вилоят ва республика миқёсида ташкил этилиши мумкин бўлган «ижтимоий-профессионал кенгашлар»ни ташкил этишни назарда тутади. Оқўрда матбуот хизматининг хабар беришича, кенгашларнинг асосий вазифаси Журналистларнинг одоб-ахлоқ кодексини яратишдан иборат бўлади.
Ҳужжат, шунингдек, давлат тилида ва маҳаллий контентда телекўрсатувлар ва радиоэшиттиришлар тарқатиш ҳажмини 2025 йилдан 55 фоизга, 2027 йилдан бошлаб теле- ва радиоэшиттиришлар умумий ҳажмининг 60 фоизигача оширади.
Шу билан бирга, Қозоғистон телеканаллари ва радиосининг ҳафталик кўрсатувлари ҳажмида хорижий телерадио дастурларни ретрансляция қилиш ҳажми 20 фоиздан 10 фоизга қисқаради.
Қонун ўз жонига қасд қилишга тарғиб қилувчи маълумотларни, шунингдек, ўз жонига қасд қилиш усуллари ва чақириқларини тарқатишни тақиқлайди.
Бундан ташқари, ҳужжатда ОАВ материалларига нисбатан бир йиллик даъво муддати белгиланган. Олдинги қонунчиликда бундай чеклаш муддати йўқ эди. Кимдир уларни судга берган тақдирда таҳририят нашрларни тайёрлашда фойдаланилган материалларни доимий равишда сақлаши керак бўлади.
Таъкидлаш жоиз, мазкур қонун лойиҳаси муҳокамаси қизғин муҳокамалар билан кечди. Апрель ойида Мажилис (парламент қуйи палатаси) депутатлари уни иккинчи ўқишда маъқулладилар, ҳужжат матнидан оммавий ахборот воситаларининг «ноанъанавий жинсий ориентация тарғиботи» учун ёпилиши мумкинлигига оид тузатиш чиқариб ташланди.
