Садир Жапаров. sputnik.kg сайти фотосурати
Қирғизистон президенти Садир Жапаров Жогорку Кенеш (республика парламенти) депутати Султанбай Айжигитовнинг қирғиз-тожик чегарасига оид баёнотини демагогия ва провокация деб атади.
5 март куни бўлиб ўтган йиғилишда Боткен вилояти губернатори лавозимида ишлаш тажрибага эга ва хавфсизлик идораларида хизмат қилган Айжигитов келишувдаги қатор бандларни танқид қилган. Жумладан, у шартнома лойиҳасининг 12-моддасига эътибор қаратган, унда ҳужжатнинг амал қилиш муддати чекланмаган ва денонсация қилиниши мумкин эмаслиги кўрсатилган. Айжигитовга кўра, бу Тожикистон ўз стратегик мақсадларига эришганини англатади.
Депутатнинг таъкидлашича, Тожикистон Совет давридан бери Ворух анклавига йўлак олиб, уни ўз ҳудудига қўшиб олишга ҳаракат қилган. Энди эса қўшни деярли транспорт йўлагини олган ва Ворухнинг тўлиқ қўшиб олинишига бир қадам қолган, деб ҳисоблайди Айжигитов.
Депутат, шунингдек Қирғизистон учун стратегик аҳамиятга эга бўлган Дўстуқ қишлоғининг кўчирилишидан хавотир билдирган. У қишлоқни Қирғизистонга қолдиришни ва Дўстук-Оқ-Сай-Ворух йўлидан биргаликда фойдаланиш бўйича янги шартнома тузишни таклиф қилган.
Бундан ташқари, Айжигитов ҳудудий айирбошлашни танқид қилиб, 2003-2004 йиллари Тожикистон Мин-Ўрук-Самарқандек йўлини ўтказиб бериш ваъдаси эвазига 104 гектар ер олгани, лекин ўз мажбуриятларини бажармаганига ишора қилган.
Депутат, шунингдек, Ворух атрофидаги 19 минг гектар ерни Тожикистонга беришдан бош тортиш зарурлигини айтган. Унинг сўзларига кўра, тожик томони 1991 йилдан буён бу ердан ноқонуний фойдаланиб келган.
Айжигитовнинг баёноти парламентда кескин танқидларга сабаб бўлган. Аксарият депутатлар делимитация жараёнини якунлаш, минтақада тинчлик ва барқарорликни сақлаш муҳимлигини таъкидлаб, келишув ратификация қилинмагунча халқни безовта қилмасликка чақиришган. Улар масаланинг ҳал этилгани келажакдаги низоларнинг олдини олиш ва чегара ҳудудлари ривожланишини таъминлашга хизмат қиладиган тарихий вақт бўлганини таъкидлаганлар.
Ўша куни Айжигитов нозик мавзуда «нотўғри позиция» билдиргани ва қирғиз-тожик чегарасидаги нутқини мувофиқлаштирмай, халқни безовта қилгани учун парламентдаги фракция аъзолигидан чиқарилган.
Қирғизистон президенти, ўз навбатида, Айжигитов нутқидан ҳайратда қолганини ва қирғиз-тожик чегараси масаласи тўлиқ ҳал этилганини таъкидлаган.
Унга кўра, Айжигитов Боткен вилоятида туғилган ва собиқ губернатор бўла туриб, тафсилотларни яхши билади, лекин фактларни манипуляция қилган. Хусусан, Ворух ҳудуди ҳақидаги маълумотларни бузиб, масалани Қирғизистонга керак бўлганидан кўра кўпроқ ер бергандек кўрсатмоқчи бўлган. Дўстуқ қишлоғи Ворухнинг «дарвозаси» деган иддао ҳам нотўғри, зеро бу дарвоза Оқ-Сай қишлоғидир, деган давлат раҳбари.
«Ер алмашаётганда иккала томон ҳам стратегик мақсадларни кўзламаган. Биз фақат тўқнашувлар пайдо бўлаётган жойларни алмаштирдик. Чунки бу ерлар ё анклав, ёки шахмат шаклида жойлашган ёки қишлоқларимиз билан бевосита чегарадош бўлган. Биз ҳам уларнинг қишлоқларини олдик», — дея қўшимча қилган Жапаров.
Президент депутатнинг келишувнинг муддатсизлиги ҳақидаги танқидини мантиқсиз деб атаган. «Унинг мантиғига кўра, биз ҳар йили ер ҳақида баҳслашамиз, жанг қилишимиз, отишимиз керакми?» — дея ўртага савол ташлаган президент.
«Чегара масаласи мутлоқ ҳал қилинди. Бўлди, бунга нуқта қўйилди, ҳар икки томон манфаати инобатга олинди. Чегара ҳақида ҳали кўп гапириш мумкин. Лекин ҳозир бунинг мавруди эмас. Ҳаммаси тугасин, кейин айтамиз. Шунда тарих бизни ҳукм қилади. Ишончим комилки, у бизга «аъло» баҳосини қўяди», — деган Жапаров.
