«Ўзбек клублари ҳар йили Хусанов даражасидаги футболчиларни етиштириб беролмайди»

Жафар Ирисметов. championat.asia фотосурати

«Нефтчи» футбол клуби Ўзбекистондаги энг қадимий клублардан бири ҳисобланади. Мустақиллик йилларида жамоа ўзбек футболининг флагманларидан бирига айланганди. Аммо қийин пайтлар ҳам бўлди: 2018 йили молиялаштиришдаги муаммолар туфайли клуб илк бор уч йил давомида олий лигани тарк этди. Охирги икки йил ичида жамоа аввалги шон-шуҳратини тиклашга ҳаракат қилмоқда. Аммо у мунтазам равишда «футбололди» ньюсмейкерига айланади: ё жамоанинг футболчилардан қарзи бўлади, ёки мураббий истефога чиқиб кетади, ёки ФИФА янги келганларни рўйхатга олишни тақиқлайди.

2024 йил декабрида Ўзбекистон миллий терма жамоасининг машҳур собиқ ҳужумчиси, кейин эса футбол функционери Жафар Ирисметов клуб бош менежери этиб тайинланган эди. «Фарғона» мухбири Жафар Турсумбоевич билан клубнинг долзарб муаммолари ва истиқболдаги режалари ҳақида суҳбатлашди.

— «Нефтчи» мавсум оралиғида трансфер бозорида шов-шув кўтарди. Бажарилган ишларни ўзингиз қандай баҳолайсиз?

— Ўзбекистон бозорида қўлимиздан келганини қилдик. Биз аниқ вазифалар учун яхши тажрибали футболчиларни ёлладик. Мавсумдаги мақсадлар жуда юқори — Кубокни қўлга киритиш, Суперлига олтини учун курашиш. Умуман олганда, асосий этибор натижа бера оладиган етук футболчиларга қаратилади.

— Ёшларга таянмайсизми?

— Масалан, Иброҳим Йўлдошев 23 ёшда. У ёш, лекин шу билан бирга Россия ва Қозоғистон чемпионатларида катта тажрибага эга. Таркибни ҳар томонлама ёшартиришга келсак — аниқки, сиз буни назарда тутяпсиз — биз бу жараённи тезлаштиролмаймиз, бу аста-секин, лекин мажбурий равишда амалга оширилади. Келгуси мавсумда, айниқса, вазифалар бажарилса, хусусан, Чемпионлар лигасига чиқсак, жараён бироз тезлашади.

— Футболчилар билан узоқ муддатли шартномалар имзолаш жуда муҳим эканлигини айтдингиз. Натижада, максимал муддат икки йил. Бу нима билан боғлиқ?

—Ҳар доим ҳам биз режалаштиргандек бўлавермайди. Шартнома муддати икки томон ўртасидаги қарордир. Футболчилар узоқ вақт ўзбек футболига ўзини бағишлашга тайёрми ёки йўқми, ҳали аниқ эмас. Кўпчилик хорижда ўйнашни хоҳлайди, шунинг учун улар узоқ муддатли мажбуриятларни ўз зиммасига олишга эҳтиёж сезмайдилар. Вазиятни ўзгартириш учун клублар ва умуман лиганинг профессионал даражасини ошириш керак. Ўйинчилар иш яхши кетаётганини ҳис қилишса, ўзлари ҳамкорлик қилишни хоҳлаб қолишади.

Маош қарзи туфайли трансфер тақиқлангани ҳам ўз таъсирини ўтказди. Бу мавзу қаттиқ тарғиб қилинди ва деярли ҳар бир дазмолдан шу масала янгради. Аммо ҳозир вазият ўзгарган. Футболчилар билан шартномани узайтириш борасида келишувга эришдик. Хуллас, ҳаммаси жойига тушгач, футболчилар молиявий жиҳатдан ишлар жойида эканини тушунишади, шартномалар шартларини қайта кўриб чиқишга ҳаракат қиламиз. Ўзим ҳам ҳар йили ўнта футболчини алмаштирилмаслик тарафдориман. Жамоанинг ўзаги шакллантирилиши керак.

— ФИФАнинг янги ўйинчиларни сотиб олишни тақиқлашига қандай муносабатда бўлдингиз?

— Мен келишимдан олдин ҳам клуб тақиққа учраганди. Биз Владимир Ежуров ва футболчилар билан келиша олмадик. Бу қандай содир бўлганини, нега масала бу қадар чигаллашганини билмайман. Нега Ежуров кетди, нега унга маош берилмади? Билишимча, клуб вақтинчалик молиявий муаммоларга учраганди. Тафсилотларини тушириб қоламан, лекин охир-оқибат, қарзларнинг аксарияти ёпилди. Фарғона вилояти ҳокимига жамоани қийин пайтларда қўллаб-қувватлагани учун катта раҳмат.

— Яъни, янги ўйинчилар келаверади, лекин эски футболчилар олдидаги қарзлар қолаверадими?

— Яширмайман, ҳали тўланиши керак бўлган қарзлар бор. Аммо биз футболчилар билан келишувимиз бор, тўрт ой ичида барча қарзларни ёпамиз. Ўйлайманки, молиялаштиришда бошқа муаммолар бўлмайди. Мен бунга ишонаман. Биз ўзини футболга бағишлаган ва жамоа муваффақиятини ўйлайдиган одамларга маош беришимиз керак.

«Нефтчи» жамоаси футболчилари. Клуб матбуот хизмати фотосурати

— Қандай қилиб «Нефтчи» тақиқланганига қарамай, ўйинчиларни сотиб олишни бошлади? Чекловлар албатта олиб ташланишига ишончингиз комилми?

— Раҳбариятдан қарзларимизни тўлашимиз ҳақида кафолатлар бор эди. Шу боис футболчиларни қўрқмасдан таклиф қилдик. Нималарга қодир эканимизни нафақат сўзда, балки амалда ҳам исботладик.

— Ўз обрўингизни хавф остига қўйдингиз. Траншлар исталган вақтда тўхташи мумкин.

— Айтиш мумкинки, қисман таваккалчилик қилдим. Катта ҳажмдаги иш ва қийин музокаралар олиб борилди. Ҳамкасбларингиздан бири менга шундай деганди: «Футболчилар билан шартнома имзолаш осон». Хўш, бир уриниб кўрсинчи, нима бўларкан. Катта бюджетга эга, барқарорлиги юқори баъзи клублар биз имзолаган футболчилар билан шартнома имзолай олишмади. Мен ақлбовар қилиб бўлмайдиган ишни уддаладим деб айтмоқчи эмасман, лекин вазиятдан максимал даражада фойдалана олдим деб ўйлайман. Одамлар менга ҳам, клуб раҳбариятига ҳам ишонишди.

— Яқинда «Нефтчи»нинг аноним футболчиси маҳаллий футболчиларнинг қарзлари тўланмаганидан шикоят қилди.

— Бўлиши мумкин. Биз ҳаммага ўз вақтида тўлашга улгурмаяпмиз. Шундай қилиб, зудлик билан тўланиши керак бўлган қарзлар мавжуд. Лекин биз ҳар қандай ҳолатда ҳам барча қарзларни ёпамиз. Афсуски, бизда келиб, бир траншда қарзни тўлайдиган ҳомий йўқ.

— Нима учун ўзбек футболчилари муаммо бўлса, ўзларини таништиришни хоҳламайдилар?

— Гап шундаки, йигитлар ҳали ҳам пул олишади. Улар муаммони ичидан билишади.

— Фарғона футбол мактабидан ҳам қарзи бор экан. Айтилишларича, «Нефтчи» у билан ҳамкорлик шартномасини бекор қилган.

— Биз бекор қилмадик, балки тақиқ туфайли мактаб билан ҳамкорликни тўхтатдик. Ундан қарзимиз бор. Вақт ўтиши билан ўз академиямизга эга бўламиз, лекин, албатта, мактаб билан алоқамиз узилмайди. Бу вақт масаласи.

— Трансферларга қайтсак. «Нефтчи» терма жамоаси ҳимоячиси Рустам Ашурматовни ўз сафига қўшиб олмоқчи бўлгани, бироқ «Рубин» уни қўйиб юбормагани хабар қилинганди.

— Афсуски, шундай. Клуб билан ҳам, футболчининг ўзи билан ҳам келишувга эришдик. Аммо Қозоннинг асосий ҳимоячиси Алексей Грицаенко жароҳат олгани боис, мураббийлар штаби муаммо олдини олиб, Рустам борасидаги қарорини ўзгартиришга қарор қилди.

— Ҳимоя марказига бошқа бировни олишга улгурмаган эингизди?

— Икки нафар ўзбекистонлик футболчини кўриб чиқдик. Лекин ёзда бу иш ҳал бўлади.

«Нефтчи»га қўшилолмаган янги футболчилар. Клублар ижтимоий тармоқларидан олинган фотосуратлар

— Бошқа қизиқарли трансферлар ҳам амалга ошмаганмиди?

— Бусиз иш бўлмайди. Бизда легионер учун битта жой қолган. Трансфер ойнаси ёпилгунга қадар Швейцариянинг «Цюрих» клубидан Гана терма жамоаси вингери Даниэл Африйени сотиб олишни умид қилгандик. Уни узоқ вақт кузатдик. Лекин хавотирга солган нарса унинг яқинда бироз заифлашгани ва аризага киритилмагани бўлди. Ва у миллий жамоага чақирилмайди.

Сербларнинг «Раднички»сидан ўтган француз Килиан Бэвис билан вазият аксинча бўлди. Жуда сифатли футболчи, менга ёқди. Нархлар ошиши сабабли трансфер амалга ошмай қолди. Биз ҳаммасини келишиб олгандик, лекин клубнинг сўрови ярим миллион еврога кўпайди. Шундай қилиб, биз орқага чекиндик. Аммо биз Африйе ва Бэвисга кузатишда давом этамиз.

Шунингдек, сербларнинг «Железничар» жамоасидан нигериялик Франсис Эзени ҳам қўлдан бой бердик. У Испания терма жамоасидаги Нико Уильямсга ўхшайди. У жуда яхши савияда ўйнайди ва Туркиянинг иккинчи дивизиони «Кечиоренгюджю» клуби томонидан 300 минг еврога сотиб олинди. Имзолаш қийин эди. Унинг қўлида шартнома бор эди.

— Ўзингиз мазкур футболчиларни кўргани борганмидингиз?

— Клуб раҳбарияти скаутларга беш-олтита ўйин давомида керакли футболчини кузатиб боришга имкон беришмайди. Шундай қилиб, хавфлар кучаяди. Баъзида ҳайрон қоласан киши: ўйинчи ҳақиқатан ҳам клуб унинг учун тўлашни режалаштирган 500-600 минг долларга арзирлик эканига ишонч ҳосил қилиш учун 10 000 доллар сарфлаш қулай эмасми? Шунинг учун Wyscout дастуридаги видео ёзувлар ёки маълумотлар билан чекланишга тўғрр келади. Аммо видеода ажойиб ўйинчини монтаж қилиш мумкин. Яхшиямки турли мамлакатларда дўстларим бор. Худди шу Сербияда, масалан. Айтганча, улар Йовович ва Марусич билан келишиб олишимга ёрдам беришди.

— Сербиядагилар Ўзбекистон чемпионатини кузатиб борадими?

— Албатта кузатишади. Шомуродов ва Хусанов ўзбек футболига эътиборни қаратмоқда. Лига ривожланмоқда, шунинг учун қизиқиш ортиб бормоқда.

— Сизда «Навбаҳор»дан бирданига етти нафар янги ўйинчилар бор. Тасодифми?

— Айнан шундай. «Навбаҳор» келаси мавсум олдига қўйган мақсадларини қайта кўриб чиқди. Биз эса бозордаги малакали футболчилар олдидан жим ўтолмадик. Клублар ўртасидаги ҳамкорликка келсак, бу табиий ҳол. Суперлиганинг барча 16 жамоаси бир-бирлари билан у ёки бу тарзда ўзаро муносабатда бўлишади. Ҳамма яхши муносабатда.

— «Пахтакор»да ишлаганингизда жамоа устози Шота Арвеладзе билан муносабатларингиздаги паритет ҳақида гапирган эдингиз. «Нефтчи» мураббийи Виталий Левченко билан қандай муносабатда бўлдингиз?

— Агар умумий тил топмаганимизда эди, менимча, бирга ишлолмаган бўлардик. Бизнинг қарашларимиз умумий, мақсадимиз муштарак. Биз каттамиз, профессионалмиз. Левченко яхши, малакали мутахассис. Раҳбарият унга ишонади. Бу қишда ажойиб ўйинчиларни тўплай олдик. Менимча, ажойиб иш қилдик.

— Яъни, сиз ва Левченко ўртасида вазифалар аниқ тақсимланган. У умуман трансферларда иштирок этдими?

— Албатта. Ахир мураббий мавсум давомида бу футболчилар билан ишлаши керак. Яна бир нарса, умуман клубнинг трансфер сиёсатини мураббий белгиламаслиги керак. Бу спорт директори ва клуб раҳбарининг ваколати. Негаки, селекcия ишларини мураббий олиб борса, эртага уни ишдан бўшатишлари мумкин, бошқа мутахассис эса ўзидан олдинги имзолаган футболчиларни кераксиз деб билмаслигига кафолат йўқ. Масалан, «Нефтчи»га келганимда кўплаб футболчилар кетаётгани, демак, шунчалар ҳам келаётгани билан дуч келганман. Бу клуб бюджетига жиддий зарар.

Жафар Ирисметов ва Виталий Левченко. «Нефтчи» матбуот хизмати фотосурати

Шу сабабли, клубнинг трансфер сиёсати ва стратегияси ҳақида гап кетганда, спорт директорига урғу бериб, масъулиятни аниқ тақсимлаш кераклигига ишонаман. Албатта, биринчи навбатда гап ишончда бўлиши керак. Сиз мутахассисга ишонишингиз керак. Айнан у жамоага нафақат футболчини, балки клуб раҳбарияти томонидан тасдиқланган стратегия бўйича мураббийни ҳам танлаши керак. Бундай ёндашув клубга пулни тежашга ёрдам беради. Шундоқ ҳам ўзбек жамоаларида молиявий барқарорлик унчалик яхши эмас. Ахир, ўн нафар футболчини алмаштиргандан кўра, мураббийга устама тўлаш осонроқ. Ҳар йили бир нечта ўйинчини алмаштириб бўлмайди.

— Яъни, мураббийни вақтинчалик шахс деб ҳисоблашимиз керакми?

— Албатта. Аммо, агар сиз мураббийга 100 фоиз ишонсангиз, у билан уч йилга шартнома тузсангиз ва шу уч йил ичида чемпионликни қўлга киритишини кутсангиз, албатта, унга ишлашга имкон беришингиз керак. Лекин бизда клубга ҳам, мураббийга ҳам кафолат бериш қийин. Худди шу нарса спорт директори ва менежерига ҳам тегишли. Бу фақат битта одам, ёлланган ходим. Демак, барча қарорлар ҳеч кимни хурсанд қилиш учун эмас, балки клуб манфаати учун қабул қилиниши керак.

— Ўзбекистонда бу қарорларни кўпинча мураббий қабул қилади.

— Ҳа. Кўпинча мураббий спорт директори, баъзан эса менежер ролини ўйнайди. У трансферлардан ташқари йиғинлар, синов ўйинлари учун рақиб излаш ва ҳоказолар билан шуғулланади. Ваҳоланки, унинг боши фақат футболдан оғриши керак, деб ўйлайман. Натижада, улар кетма-кет барча рақибларни беғараз тутиб олишади. «Зенит»ми? «Зенит» бўла қолсин. Нисбатан айтганда, биринчи даврада «Насаф» билан ўйнашга тўғри келади. Бу эса бутунлай бошқача футбол. Биз бўлажак расмий ўйинларга пухта тайёргарлик кўришимиз, иш режасини тайёрлашимиз ва ўйламай шов-шув кўтармаслигимиз керак.

Бу сабоқларни Шота билан ишлаганимда олгандим. Дастлабки ўйинларда доимо кучсизроқ рақибни танлашга ҳаракат қилдик, токи футболчилар ўзаро боғлиқликни ҳис қилишсин ва кўпроқ гол уришсин. Тайёргарлик давом этар экан, жиддийроқ рақиблар пайдо бўлади.

Кўп турли хил нюанслар мавжуд. Менда PRO лицензияси бор, мураббий бўлиб ишлаганман. Бу қишда ҳам Суперлига клубларидан таклифлар бўлганди. Лекин мен маъмурий ишни танладим.

— Президент Мирзиёев фармони билан «Нефтчи»ни хусусийлаштиришга тайёрлаш режалаштирилмоқдами?

— Бу жуда қийин вазият. Бизнесни клубни сотиб олишга жалб қилиш учун қандайдир кафолатлар бериш керак. Эҳтимол, клуб бюджетни беҳуда ўзлаштирадиган тубсиз бочкага айланмаслиги учун бизнес учун солиқ имтиёзларини бериш керакдир. Ҳозирча клубларимиз ҳар йили Абдуқодир Хусанов савиясидаги футболчиларни етиштириб, ўз харажатларини қоплаш учун уларни 50 миллион еврога сотишга қодир эмас. Ва агар тадбиркорга активни юклаш мумкин бўлса ҳам, бунинг охири яхши бўлмайди ва натижада жамоа яна давлат қарамоғида қолади, эҳтимол, хусусийлаштиришдан олдинги ҳолатдан ҳам ёмонроқ ҳолатда.

— Лекин футболчиларни сотишга интилиш керак. Ўша «Динамо» бу йил Жоэл Кожони сотди, Аббос Файзуллаев ЦСКАга текинга ўтмади, АГМК Абдулла Абдуллаевдан 200 минг евро ишлаб олди.

— Шубҳасиз. Бу биз ҳаракат қила оладиган ва ҳаракат қилишимиз керак бўлган нарсадир. Мен ҳам бу ҳақда бир неча бор гапирганман. Клуб ўйинчиларни қайта сотиш орқали бўлса ҳам пул топиши керак. Мен кенг қамровли дастур ишлаб чиқдим. Умид қиламанки, эртами-кечми у амалга ошади.

— Ҳозирда клубда скаутлик ишларига ким масъул?

— Спорт директори Шахбоз Бегамов. У ёш футболчиларимизни ўрганади. Келажак учун катта режаларимиз бор. Биз раҳбарият билан академия ҳақида гаплашдик – ўз истеъдодларимизни ривожлантирмоқчимиз.

Икки йиллик шартномам бор. Ва менда бу давр учун аниқ стратегия бор. Мен нималарни истаётганимни яхши биламан. Икки йил ичида «Нефтчи»нинг ўз битирувчилари бўлиши керак, деб ҳисоблайман. Ва кейин, агар клуб раҳбарияти қарор қилса, ишим уларни қониқтирса, кейинчалик ҳам фойда келтиришга тайёрман. Фарғонада бир умр қолмаслигим аниқ, шунинг учун клуб ривожига ўз ҳиссамни қўшмоқчиман. Бу мен учун жуда муҳим.